Odnowa biologiczna dla (nie) sportowców.

Treningi są wyczerpującym i nieodzownym elementem uprawiania każdego sportu. Zmęczenie, które im towarzyszy można pokonać - wystarczy zasięgnąć porad specjalisty z zakresu odnowy biologicznej, czyli fizjoterapeutów czy masażystów, którym te zabiegi nie są obce. Za żadną cenę, nie można próbować dawkować tych zabiegów na własną rękę, ponieważ efekt, który im towarzyszy może nam po prostu zaszkodzić. Korzystanie z odnowy biologicznej nie jest zarezerwowane tylko i wyłącznie dla osób uprawiających sport zawodowo, lecz i amatorzy mogą (czasami wręcz muszą) skorzystać z dóbr, jakie niesie za sobą odnowa biologiczna i jej zabiegi.

Odnowa biologiczna, o której mowa powyżej, to dobór odpowiednich zabiegów, które oddziałują na organizm, zarówno za pomocą sztucznych jak i naturalnych środków. Wszystko po to, by przyśpieszyć fizjologiczne procesy wypoczynkowe - pomóc organizmowi przystosować się do wysiłku, zminimalizować ryzyko wystąpienia popularnych zakwasów i pomóc ciału nastawić się na długotrwały trening. Jedynie dla sportowców wyczynowych odnowa biologiczna będzie miała jeszcze dodatkowe aspekty w postaci: współdziałania z procesem treningowym, zmniejszenia ryzyka wystąpienia urazów oraz szybszą rekonwalescencję po urazach.

Aby odnowa biologiczna była odpowiednio przeprowadzona, potrzebne są trzy rodzaje środków odnowy: środki pedagogiczne, psychologiczne i medyczno-biologiczne. Wszystkie muszą ze sobą współgrać, aby zabiegi dawały odpowiedni skutek dla naszego organizmu. Każde środki będą miały odrębne zadanie podczas odnowy biologicznej. Tak więc, pedagogiczne będą miały na celu racjonalne zaplanowanie programu treningowego odpowiednio do możliwości sportowca: zaplanowanie odpowiednich cyklów treningowych, odpowiednie połączenie wysiłku i wypoczynku oraz ustalenie zajęć, które zminimalizują znużenie. Środki psychologiczne to nic innego, jak skupienie się na klimacie, stosunkach interpersonalnych w zespole. To także wyeliminowanie napięcia psychicznego, wykształcenie odporności psychicznej u sportowca i otwarcie go na współpracę z trenerem i terapeutami. Ostatnie, środki medyczno-biologiczne, jak sama nazwa wskazuje będą związane z otoczeniem sportowca odpowiednią opieką zdrowotną. Do tych środków zaliczana będzie również zbilansowana dieta, wykorzystanie odżywek w odpowiednim stopniu, a także stosowanie metod z zakresu medycyny fizykalnej.

Jak widać, odnową biologiczną nie zajmuje się jeden terapeuta (oczywiście w przypadku osób trenujących zawodowo), to skomplikowany proces, wymagający ogromnego zaangażowania ludzi, którzy się w tym specjalizują. Poniżej przybliżę specyfikę odnowy biologicznej, dla sportowców wyczynowych. Nie mniej jednak, poniższe informacje mogą być przydatne dla amatorów. Zapraszam do lektury.

Jakie zadanie ma odnowa biologiczna i jak ją stosować?
Najprościej mówiąc, najważniejszym zadaniem jakie niesie ze sobą odnowa biologiczna to przywrócenie sprawności psychicznej i fizycznej poprzez odpowiednie współgranie z cyklem treningowym, stworzenie zawodnikowi odpowiednich warunków dla wypoczynku organizmu (restytucji) oraz przede wszystkim zminimalizowanie skutków chorób powstałych w wyniku przeciążeń. Obejmuje także rehabilitację pourazową, by sportowiec mógł szybko wrócić do formy sprzed kontuzji.

Każdy sportowiec wyczynowy ma za sobą sztab ludzi, który pomaga mu w optymalizacji efektów poprzez pracę nad sferą fizyczną i duchową. Współpraca na wszystkich szczeblach przygotowania treningowego pozwala mu uzyskać wyczekiwane efekty na zawodach. I tutaj, odnowa biologiczna ma duże znaczenie. Współdziałanie z programem treningowym pozwala na stworzenie specjalnego pakietu środków, które będą miały za zadanie podnoszenie progu fizjologicznych możliwości danego człowieka. Wypoczynek w życiu sportowca ma również duży wpływ, na stworzenie odpowiednich warunków pozwala na stymulowanie biologicznych właściwości organizmu. Pozwala także na wyrównywanie zaburzeń funkcjonalnych powstających pod wpływem wysiłku, osiągnąć superkompensację i regenerację organizmu. Odnowie biologicznej przyświeca jedna, główna zasada, którą jest INDYWIDUALNOŚĆ. Indywidualne podejście do każdego przypadku jest szansą na sukces sportowca, ze względu na to, iż nieprzestrzeganie zasad i zaleceń stosowania środków odnowy biologicznej negatywnie wpłynie na zdrowie i wydolność zawodnika. Istnieje jednak kilka uniwersalnych zasad, którymi trzeba się kierować przed zastosowaniem tych środków.

1. Zasada świadomego stosowania środków odnowy - dotyczy ona ingerencji w trening sportowca ze znajomością fizjologii człowieka, mechanizmu odnowy oraz głównych założeń fizjoterapii.
   
2. Zasada indywidualnego doboru środków odnowy - uwzględnienie wieku, płci czy stanu zdrowia a także poziomu wytrenowania sportowca oraz jego reakcji powysiłkowych.
   
3. Zasada specyficznego doboru środków odnowy - uwzględnienie etapu przygotowania sportowca, rodzaju dyscypliny sportowej oraz zakresu obciążeń startowych.
   
4. Zasada stopniowania intensywności zabiegów i ich zróżnicowania - dotyczy dostarczania bodźców zgodnie z adaptacją organizmu.
   
5. Zasada kompleksowego stosowania środków odnawiających - ma na celu zastosowanie takich środków, które wyeliminują nadmierną adaptację organizmu.
   
6. Zasada cyklicznego stosowania środków odnowy - przestrzeganie czasu i powtórzeń poszczególnych zabiegów odnawiających, byleby nie przedawkowywać, wplatając je odpowiednio do planu treningowego.
   
7. Zasada systematycznego stosowania środków odnowy - dotyczy zdyscyplinowania zawodnika do poddawania się zabiegom fizykoterapeutycznych.

Zabiegi stosowane w odnowie biologicznej u sportowców.
Masaże wykorzystywane w odnowie biologicznej są przeważnie związane ze środowiskiem wodnym, wykonywane za pomocą przyrządów, pozwalające lepszy przepływ limfy oraz pozwalające lepszą sprawność stawów, czy szybszą regenerację po urazach. W zależności od stanu zdrowia zawodnika niektóre masaże będą nieodpowiednie dla danego sportowca, by dla innego były wręcz idealne.
W środowisku wodnym masaże wykonywane są za pomocą strumienia, natrysku biczowego wirówek, biczy szkockich czy kąpieli perełkowych. Wszystkie wykonuje się w wodzie o temperaturze optymalnej do rozluźnienia tkanek, czyli na poziomie 34-37 stopni Celsjusza. Mogą być wykonywane częściowo lub całościowo, w zależności od tego, jaki efekt terapeutyczny chce się osiągnąć. Masaże przyrządowe wykonywane są za pomocą specjalnych narządów, które stanowią specyficzny bodziec dla masowanych tkanek. Zaliczamy do nich masaże, takie jak: wibracyjny, podciśnieniowy, pneumatyczny, synkardialny oraz próżniowy bańką chińską. Do masażu wibracyjnego wykorzystywane są urządzenia wibracyjne, tj.: Aquavibron, Redor. Przy masażu podciśnieniowym używa się specjalnej aparatury, która wytwarza podciśnienie i w działaniu podobnym jest do masażu limfatycznego, oddziałując na gromadzącą się limfę.

W zależności od fazy treningu, w którym znajduje się sportowiec trzeba zastosować inne techniki masażu lub dostosować odpowiednie bodźce (masaż pobudzający lub łagodzący). Rodzaj masażu będzie uzależniony od wykonywanej dyscypliny, obszar masowany będzie się zmieniał w zależności od intensywności treningu. Masaż sportowy ma różne rodzaje:

• masaż treningowy - wykonuje się go podczas treningów, przed zaplanowanymi zawodami, poprawia on działanie treningu, umacnia kondycję sportowca.
• masaż startowy - jak sama nazwa wskazuje wykonywany jest bezpośrednio przed zawodami, by złagodzić poddenerwowanie sportowca, albo pobudzić go przed startem. 
• masaż powysiłkowy - masaż wykonywany po zawodach, w zależności od potrzeb sportowca; albo łagodnie, albo pobudzająco.
• masaż podtrzymujący - stosowany w okresie przejściowym, czyli w momencie, gdy ustają intensywne treningi oraz jest przerwa międzysezonowa pomiędzy rozgrywkami.

Zabiegi fizykalne.
Odpowiedni dobór wszystkich zabiegów fizykalnych, którym można poddać sportowca należy do fizjoterapeutów. Na podstawie analizy wszystkich wyników, można dokładnie określić, które bodźce będą odpowiednie w prowadzeniu odnowy biologicznej. Zabiegi fizykalne wytwarzają bodźce fizyczne, które mają wywrzeć odpowiedni wpływ na organizm człowieka. Najbardziej popularne zabiegi wykorzystywane w odnowie biologicznej są: sauny, okłady parafinowe, kąpiele w borowinie, solanki, działanie zimna, prądów czy magnetoterapia oraz stosowanie laserów.

Dawkowanie bodźców powinno odbywać się indywidualnie do potrzeb sportowca, szczególnie w przypadku ingerencji w organizm bodźcami sztucznie generowanymi (elektroterapia czy magnetoterapia).